Κυριακή 23 Δεκεμβρίου 2018

Χριστός εν πόλει Βηθλεέμ- Η σημειολογία της Εικόνος της Γεννήσεως



Ἡ τοῦ Χριστοῦ Γέννησις, διὰ χειρὸς Κωνσταντίνου Κουτούμπα. Ἡ τοποθέτησις τῆς Ἱ. Εἰκόνος τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ "ἐπὶ δισκελίῳ", ἐν μέσῳ τοῦ Ἐνοριακοῦ Ναοῦ τῆς Γεννήσεως τῆς Θεοτόκου - Παναγίας τῆς Λιμνιᾶς Σκιάθου, καθῶς προετοιμάζεται γιὰ τὴν Ἀκολουθία τῶν Μεγάλων καὶ Βασιλικῶν Ὡρῶν τῶν Χριστουγέννων.  


Ἡ τοῦ Χριστοῦ Γέννησις, διὰ χειρὸς Κωνσταντίνου Κουτούμπα. Ἡ τοποθέτησις τῆς Ἱ. Εἰκόνος τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ "ἐπὶ δισκελίῳ", ἐν μέσῳ τοῦ Ἐνοριακοῦ Ναοῦ τῆς Γεννήσεως τῆς Θεοτόκου - Παναγίας τῆς Λιμνιᾶς Σκιάθου, καθῶς προετοιμάζεται γιὰ τὴν Ἀκολουθία τῶν Μεγάλων καὶ Βασιλικῶν Ὡρῶν τῶν Χριστουγέννων.  



Ἡ τοῦ Χριστοῦ Γέννησις, διὰ χειρὸς Κωνσταντίνου Κουτούμπα.

Ἡ εἰκόνα τῆς τοῦ Χριστοῦ Γεννήσεως συγκεφαλαιώνει ὅλα τὰ Γεγονότα τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐνανθρωπίσεως σὲ μίαν ἀπεικόνιση, χρησιμοποιῶντας ὡς τρόπο ἔκφρασης τὸν χρωστῆρα, μὲ τρόπον ὅμοιο μὲ αυτὸν που χρησιμοποιεῖ ἡ Λατρεία μας ὥστε νὰ ἀποδώσει τὸν λειτουργικὸ χρόνο, μὲ τὸν λειτουργικὸ ὅρο "Σήμερον".

Κέντρο τῆς Εἰκόνος, ὁ Ἐνανθρωπήσας Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ ΙΣ ΧΣ, ὁ ὁποῖος κεῖται ἐσπαργανωμένος μέσα στὴν φάτνη μὲ τρόπο ποὺ σημειολογικὰ παραπέμπει στὴν Ταφὴ Τοῦ Κυρίου (σάββανα-σπάργανα, φάτνη-μνῆμα). Τὸ ἴδιο ἐξυπηρετεῖ καὶ ἡ δευτερεύουσα ἀπεικόνιση στο κάτω ἄκρο τῆς Εἰκόνος ὅπου δύο γυναῖκες πράττουν τὸν λουτῆρα, ἢ τὸν Νιπτῆρα, δηλαδὴ το πρῶτο λουτρὸ τοῦ Χριστοῦ. Τὸ τελετουργικὸ παραπέμπει στὸν βαπτισματικὸ τῦπο που ἄκολουθεῖ ἡ Ἐκκλησία κατὰ τὴν Βάπτιση τῶν νηπίων, γεγονὸς που συνδέεται μὲ τὴν ἀνάμνηση τοῦ θανάτου καὶ τῆς ταφῆς Του (τριπλὴ κατάδυση καὶ ἀνάδυση). 

Ἡ Ὀρθόδοξη Εἰκόνα κινεῖται πέρα ἀπὸ  συναισθηματισμοὺς καὶ ῥομαντικὴ διάθεση (τὰ ὁποῖα ἐπιδιώκει νὰ ὑποβάλλει στοὺς πιστοὺς ἡ αἰσθησιοκεντρικὴ ἀναγεννησιακὴ ζωγραφική). Πόσο δὲν συγκινεῖ τὸν θεατῆ ἡ εἰκόνα ἕνὸς βρέφους που ἀντικρύζει γιὰ πρώτη φορὰ τὸν κόσμο καὶ τοὺς γονεῖς που τὸ ὑποδέχονται. Ὅμως ἡ Εἰκόνα δὲν θέλει νὰ συγκινήσει οὔτε νὰ ὑποβάλλει. Θέλει νὰ θεολογήσει, καὶ αὐτὸ πετυχαίνει. Νὰ ὁμολογήσει τὸν μόνο σκοπὸ τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ Χριστοῦ, που εἶναι ἡ Σωτηρία που παρέχει στοὺς ἀνθρώπους ὡς ἀπαρχὴ τῶν γεγονότων που ὀδηγοῦν σἒ ἕνα καὶ μόνο ἀνέλπιστο γιὰ τὸ ἀνθρώπινο Γένος γεγονός, τὴν Ἀνάστασι.

Τὸ σημεῖο ὅπου κεῖται ἡ Φάτνη ὑποδεικνύει ὁ Λαμπρὸς Ἀστέρας, ἐνῷ πλησίον τοῦ θείου Βρέφους βρίσκουν θαλπωρὴ τὰ ἄλογα ζῶα, ἕνα γαϊδουράκι καὶ ἕνα μοσχαράκι, τὰ ὁποῖα Τὸ θερμαίνουν μὲ τὶς ἀνάσες τους, ἀναγνωρίζοντας τὸν Κύριό Τους, ὅπως προφήτευσε ὁ Ἠσαΐας: "ἔγνω βοῦς τὸν κτησάμενον καὶ ὄνος τὴν φάτνην τοῦ κυρίου αὐτοῦ" (Ησ. 1, 3). 

Δίπλα του ανακάθεται ἡ Θεοτόκος, ἡ οποῖα δὲν φέρει σημεῖα κούρασης, καθῶς ἀκράδαντη πεποίθηση τῆς Ἐκκλησίας ὑπάρχει τὸ ὅτι ἔτεκε ἄνευ ὠδύνων, χωρὶς πόνους, πρᾶγμα που ἀπορρέει ἀπὸ τὸν Ὑπερφυῆ καὶ Μυστικὸ τρόπο τῆς Συλλήψεως τοῦ Χριστοῦ, ἐκ Πνεύματος Ἁγίου. Στέκεται  πλησίον του καὶ διατηρεῖ μικρὴ ἀπόσταση ἀπὸ τὸ Παιδίον καθῶς γνωρίζει ὅτι εῖναι "Θεὸς τὸ τεχθέν".

Στὸ δεξιὸ κάτω ἄκρο τῆς Εἰκόνος στέκει ὁ Μνήστωρ Ἰωσήφ, ὁ ὁποῖος ἀδυνατεῖ νὰ συλλάβῃ τὸ θαυμαστὸ γεγονός τῆς Ἐνανθρώπησης τοῦ Μεσσία ἐκ Πνεύματος Ἁγίου, γιὰ αὐτὸ καὶ παρακολουθεῖ ἀπὸ μακρυᾶ, ἀμέτοχος στὰ γεγονότα, ἐνῷ μιὰ σκοτεινῆ μορφῆ ἐνώπιόν του ὅμοια μὲ τὸν διάβολο τοῦ σπείρει ἀμφιβολίες. 

Τὸ σπήλαιο τῆς Βηθλεὲμ στεφανώνει Χορὸς Ἁγίων Ἀγγέλων μέσα σὲ δόξα, που ὑμνολογεῖ τὸν Κύριο, τὸν ποιητῆ οὐρανοῦ καὶ γῆς. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς σπεύδει νὰ ἀναγγείλει τὴν Γέννησι τοῦ Χριστοῦ στοὺς ποιμένες που νέμονται τὰ πρόβατά τους ''ἀγραυλοῦντες''.

Οἱ Τρεῖς Μάγοι, οἱ Ἀστρονόμοι Βασιλεῖς τῶν Περσῶν τοποθετοῦνται τόσο ἐν κινήσει, καθ᾿ ὁδὸν πρὸς τὴν Βηθλεὲμ ἀλλὰ καὶ ἔμπροσθεν τῆς Θεοτόκου, νὰ ἀποθέτουν τὰ δῶρα μὲ τὰ ὁποῖα τιμοῦν τὸν Χριστὸ που ἤρθε μέσα στὴν ἀπόλυτη φτώχεια ὡς Βασιλέα, προσφέροντας χρυσό, λίβανο καὶ σμῦρνα. Ἡ δυναμικὴ αὐτὴ που ἔχει ἡ Ὀρθόδοξη Εἰκονογραφία νὰ παριστᾷ γεγονότα μὲ χρονικὴ ἀπόσταση τὴν ἴδια στιγμή, συμπορεύεται μὲ τὴν δυναμικὴ που ἔχει ἡ Ὀρθόδοξη Λατρεία νὰ συμπεριλαμβάνῃ γεγονότα που ἀπέχουν χρονικὰ μεταξύ τους καὶ νὰ τὰ βιώνει τὴν ἴδια στιγμὴ ὡς παρόντα.

Κωνσταντῖνος Κουτούμπας