''Μεμνημένοι τοίνυν...'' από την Ετήσια Θεία Λειτουργία στα Ερείπια του Ναού της του Θεού Σοφίας στη Σκιάθο.

του Κωνσταντίνου Κουτούμπα

Από την υπαίθρια Θ. Λειτουργία στα ερείπια του Ναού
της Αγίας Σοφίας στη Σκιάθο (2007). Φωτ. αρχείο . Κων. Κουτούμπα.

  Μέσα σε κατανυκτική ατμόσφαιρα έλαβε χώρα ο Όρθρος της Μεσοπεντηκοστής και η υπαίθρια Θεία Λειτουργία στα ερείπια του Ναού της Αγίας Σοφίας στην περιοχή ''Τρούλος'' στη Σκιάθο. Πρόκειται για τα ερείπια του Καθολικού της παλαιάς Μονής, το οποίο ήταν αφιερωμένο στη Σοφία του Θεού, δηλαδή στον Ιησού Χριστό. Εικάζεται ότι ήταν κτίσμα της εποχής του Ιουστινιανού, και μάλιστα από τους ίδιους αρχιτέκτονες που έχτισαν την ομώνυμη Εκκλησία της Αγίας Σοφίας στην Θεσσαλονίκη. Όπως σημειώνει ο μακαριστός καθηγητής Ιωάννης Φραγκούλας, το Μοναστήρι της Αγίας Σοφίας καταστράφηκε κατά την περίοδο της Εικονομαχίας (8ο μ. Χ. αιώνα) για να ξαναχτιστεί αργότερα. Δεδομένου ότι και η Αγία σοφία Θεσσαλονίκης πήρε τη σημερινή της όψη στα τέλη του 7ου αιώνα, αντικαθιστώντας την παλαιά πεντάκλιτη Βασιλική του 5ου αιώνα που είχε καταστραφεί από σεισμό το 620μ.Χ., πιθανώς η παράδοση που συνδέει τα δύο κτίσματα ως τρουλαίες βασιλικές να είναι σωστή.

H Αγία Σοφία Θεσσαλονίκης. 

Η παράδοση θέλει τον μεγαλοπρεπή Ναό της Μονής με τον επιβλητικό του τρούλο να δεσπόζει στη γύρω περιοχή, δίνοντας και το όνομα ''Τρούλος'' σε αυτή, καθώς φαινόταν ακόμη και από τη θάλασσα. Το μέγεθος το Ναού τεκμηριώνουν τα εναπομείναντα θεμέλιά του. Σώζεται η ημικυκλική αψίδα του Ιερού Βήματος διαμέτρου 3.70 μέτρων, όπου διακρίνονται θεμέλια σύνθρονου. Η τοιχοδομία των σωζομένων ερειπίων είναι από ακατέργαστους λίθους, ενώ σε άλλα σημεία υπάρχει ''τμήμα βυζαντινής τοιχοδομίας κατά το ισόδομο σύστημα δομής με πλίνθους'' όπως χαρακτηριστικά γράφει ο μακαριστός καθηγητής Ιωάννης Φραγκούλας. Ανατολικά του ιερού βρίσκονται τα ερείπια του ογκώδους πύργου της Μονής. Πρόκειται για κυλινδρικό κτίσμα διαμέτρου 14,30 μ. Αλλά και στη γύρω περιοχή ο επισκέπτης συναντά θεμέλια κτιρίων και προσκτίσματα.

Τα ερείπια του Πύργου της Μονής, διαμέτρου 14,30 μ. όπως σώζονται σήμερα,
καλυμμένα από συστάδα θάμνων.

Ο Ιωάννης Φραγκούλας αναφέρει ότι πιθανώς το Μοναστήρι καταστράφηκε από δυτικούς μοναχούς, παράδοση που έχει πολλά κοινά με την καταστροφή της Μονής της Παναγίας της άνω Ξενιάς στο Αλμυρό, χωρίς βέβαια να μπορεί να επιβεβαιωθεί ως αληθής. Σύμφωνα με αυτή το Μοναστήρι πυρπολήθηκε από δυτικούς μοναχούς, επειδή οι εγκαταβιούντες στην Αγία Σοφία Έλληνες μοναχοί αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τον Πάπα. Χρονικά λοιπόν, η καταστροφή της τοποθετείται μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τος Φράγκους, το 1204. Μια άλλη παράδοση μιλά για καταστροφή της Μονής από τους Καταλανούς γύρω στο 1310.

Όταν Καταλανοί επέστρεφαν από την Κωνσταντινούπολη στη Δύση, στο πέρασμά τους από τον ελλαδικό χώρο προκάλεσαν πολλές καταστροφές,  ληστεύοντας και λεηλατώντας πόλεις αλλά και μοναστήρια. Ο υπερμεγέθης τρούλος της Αγιάς Σοφιάς κίνησε το ενδιαφέρον των Καταλανών, οι οποίοι έσπευσαν να καταλάβουν το ιστορικό μοναστήρι, βομβαρδίζοντάς το από τη θάλασσα. Η Μονή καταστράφηκε ολοσχερώς εκ θεμελίων.
Τα τελευταία χρόνια οι εφημέριοι του Ιερού Ναού Τριών Ιεραρχών Σκιάθου, παπα-Γιώργης κι παπα-Νικόλας Σταματάς, καθιέρωσαν να τελείται ανήμερα της Μεσοπεντηκοστής, την ημέρα της εορτής της Μονής, υπαίθρια Θεία Λειτουργία στα ερείπια του Καθολικού, γεγονός που μας συνδέει με το παρελθόν μας και τους προγόνους μας, καθώς η Θεία Λειτουργία αποτελεί την κορύφωση της Κοινωνίας της Εκκλησίας σε ένα Σώμα, τόσο της εν Θριαμβεβούση καταστάσει όσο και της εν Στρατευομένη καταστάσει. Ως Μυστήριο των Μυστηρίων όπου βιώνεται σε κάθε τόπο και χρόνο η Ανάσταση, η Θεία Λειτουργία αποτελεί μετοχή των τελεσθέντων αλλά και πρόγευση των Εσχάτων, όπως η ευχή της αναφοράς ομολογεί. Με αυτό τον τρόπο τιμάται επάξια η μνήμη των προγόνων μας που αγωνίστηκαν σε δύσκολα χρόνια και υπερασπίστηκαν την Ορθόδοξη πίστη, αφήνοντας στον τόπο μας πολύτιμη παρακαταθήκη.

Από την υπαίθρια Θ. Λειτουργία στα ερείπια του Ναού
της Αγίας Σοφίας στη Σκιάθο (2007). Φωτ. αρχείο . Κων. Κουτούμπα.

Από την υπαίθρια Θ. Λειτουργία στα ερείπια του Ναού
της Αγίας Σοφίας στη Σκιάθο (2007). Φωτ. αρχείο . Κων. Κουτούμπα.

Από την υπαίθρια Θ. Λειτουργία στα ερείπια του Ναού
της Αγίας Σοφίας στη Σκιάθο (2007). Φωτ. αρχείο . Κων. Κουτούμπα.

Από την υπαίθρια Θ. Λειτουργία στα ερείπια του Ναού
της Αγίας Σοφίας στη Σκιάθο (2007). Φωτ. αρχείο . Κων. Κουτούμπα.

Από την υπαίθρια Θ. Λειτουργία στα ερείπια του Ναού
της Αγίας Σοφίας στη Σκιάθο (2007). Φωτ. αρχείο . Κων. Κουτούμπα.

Από την υπαίθρια Θ. Λειτουργία στα ερείπια του Ναού
της Αγίας Σοφίας στη Σκιάθο (2007). Διακρίνονται τα ερείπια του Συνθρόνου.
Φωτ. αρχείο . Κων. Κουτούμπα.

Ο Πύργος της Μονής. 

Ο Πύργος της Μονής. 

Ο Πύργος της Μονής. Ίχνη βυζαντινής τοιχοποιίας,

Ο Πύργος της Μονής. 

Προσκτίσματα πέριξ του Καθολικού. 

Προσκτίσματα πέριξ του Καθολικού. 

Προσκτίσματα πέριξ του Καθολικού. 

Προσκτίσματα πέριξ του Καθολικού. 

Προσκτίσματα πέριξ του Καθολικού. 

Προσκτίσματα πέριξ του Καθολικού. 

Προσκτίσματα πέριξ του Καθολικού. 

Προσκτίσματα πέριξ του Καθολικού. 

Ο Πύργος από την ανατολική πλευρά.

Ο πύργος της μονής όπως φαίνεται σήμερα.

Ίχνη δαπέδου εντός των ερειπίων του Καθολικού. 

Ίχνη δαπέδου εντός των ερειπίων του Καθολικού.

Ίχνη δαπέδου εντός των ερειπίων του Καθολικού.

Ίχνη δαπέδου εντός των ερειπίων του Καθολικού.