Εκ της Ι. Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας
Το Σάββατο 18 Ιουνίου το πρωί διοργανώθηκε, στο πλαίσιο των ΙΖ΄Παυλείων, στην Αίθουσα «Αριστοτέλης» του ομώνυμου Πολιτιστικού Κέντρου στη Μίεζα, Ημερίδα για τους Κατηχητές της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπνανίας αφιερωμένη στα 100 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Προηγήθηκε αρχιερατική θεία Λειτουργία που τέλεσε ο σεβασμιώτατος στον ιερό ναό Παναγιοπούλας Ναούσης, καθώς και μνημόσυνο για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Με το κήρυγμα του, στο κοινωνικό, ο Αρχιμ. Αρσένιος Χαλδαιόπουλος, εισήγαγε τους συμμετέχοντες στο πνεύμα της ημερίδας, αλλά και του κατηχητικού έργου, τη σημασία του και την αποστολή του στο παρελθόν, καθώς και την αποστολή του στο παρόν και το μέλλον. Όλα αυτά όμως μέσα από το πρίσμα και την προοπτική της Παπαδιαμάντικης σχέσης με την λατρεία και το εκκλησιαστικό βίωμα
Την Ημερίδα παρουσίασε ο Αρχιμ. Διονύσιος Ανθόπουλος, υπεύθυνος του Γραφείου Νεότητας της ιεράς Μητροπόλεώς μας, ο οποίος αφού καλωσόρισε τους συμμετέχοντες και παρουσίασε τους ομιλητές της ημερίδας, αναφέρθηκε στο κατηχητικό έργο της Μητροπόλεως, πραγματοποιώντας τον ετήσιο απολογισμό, που ξεκίνησε τον Σεπτέμβρη του 2010 και συνεχίστηκε ως σήμερα. Αναφέρθηκε στις ποικίλες δραστηριότητες του γραφείου νεότητας, στην συγγραφή κατηχητικού εγχειριδίου αφιερωμένο στους τοπικούς Αγίους, καθώς και στον μουσικό διαγωνισμό και στο πρωτάθλημα 5Χ5. Τόνισε δε πως οι λατρευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, αυτό το πανηγύρι πίστεως, προς τιμή του Αποστόλου Παύλου, βοηθούν όλους όσους ασχολούνται με το κατηχητικό έργο, που σαν άλλοι απόστολοι ευαγγελίζουν τις ψυχές των ανθρώπων.
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμων στον χαιρετισμό του τόνισε πως η μορφή του Παπαδιαμάντη ανήκει στις μεγάλες λογοτεχνικές μορφές της γενιάς του 1880. Ενώ η ανατροφή του και η ασκητική του ζωή του προσδίδει τον χαρακτηρισμό, ως «άγιο των ελληνικών γραμμάτων». Επίσης ο Σεβασμιώτατος αντέκρουσε τους ισχυρισμούς κάποιων, που θα ήθελαν να αποδείξουν ότι η ζωή του Παπαδιαμάντη ήταν προϊόν καταναγκασμού. Χαρακτήρισε τον βίο του λογοτέχνη αληθινό, αγνό, γνήσιο, όπως αντίστοιχα τέτοιοι ήταν οι βίοι των πρωταγωνιστών του, οι οποίοι μας διδάσκουν και μέσα από τα λάθη τους, γι αυτό και προστρέχουμε στον συγκεκριμένο διηγηματογράφο. Ακόμη ο Σεβασμιώτατος στάθηκε στη γλώσσα και το ύφος του Παπαδιαμάντη, σε αντιδιαστολή μάλιστα με τα έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας όπου επικρατεί η άρνηση του Θεού και της πίστεως. Ο Παπαδιαμάντης λοιπόν δίνει άλλη πνοή στα γράμματα με την ενασχόληση του με τη φύση, την πατρίδα, και το Θεό. Και η απάντηση σε κάθε δυσκολία έρχεται από τον Οδ. Ελύτη, όπως χαρακτηριστικά κατέληξε ο ποιμενάρχης μας: «όπου σας βρίσκει το κακό, όπου και αν τρέχει ο λογισμός σας, μνημονεύετε Δ. Σολωμό και Αλ. Παπαδιαμάντη.»
Πρώτος ομιλητής της ημερίδας ήταν ο κ. Κωνσταντίνος Κουτούμπας με θέμα της εισήγησης του: «χριστιανικό βίωμα και καθημερινός βίος στα έργα του Παπαδιαμάντη». Ο ομιλητής άρχισε με τις παραινέσεις του Φώτη Κόντογλου το 1962, που καλούσε τους πιστούς να βρούνε τον καλό μαργαρίτη, όπως σκιαγραφήθηκε μέσα από τα έργα του. Έγινε μια μικρή βιογραφική αναφορά, με επισήμανση στην ιδιαίτερη προσοχή που έδειξε ο Παπαδιαμάντης στην οικογένεια του και τις αδερφές του, στις γνωριμίες του με διανοούμενους της εποχής του, καθώς και με την ενασχόληση του με την μετάφραση και την δημοσιογραφία. Ως συγγραφέας ο Παπαδιαμάντης κρίνει σκωπτικά την ενασχόληση του με θρησκευτικά διηγήματα, ενώ δεν έπαψε να τονίζει την ανάγκη που πάντα θα έχει το ελληνικό έθνος, από το ορθόδοξο βίωμα. Επίσης χαρακτηρίζει με κάθετη γραμμή τη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό και με οριζόντια τη σχέση του ανθρώπου με τον άνθρωπο, έτσι ώστε να σχηματίζεται σταυρός. Σε πολλά διηγήματά του παρουσιάζεται το βίωμα της εκκλησίας, ως διάσταση και διάσπαση που προκαλείται από αντιδράσεις. Στα έργα του συναντά κανείς τους αγαθούς και αλαφροΐσκιωτους, καθώς και τις προσπάθειες που κάνει για την κοινωνική ένταξη αυτών των ανθρώπων. Συναντά επίσης ιερείς που προσπαθούν με κάθε ευκαιρία να συμβουλέψουν και να παρασταθούν στους ενορίτες τους με κάθε ευκαιρία. Από τις ιστορίες του φανερώνεται η δύναμη του Θεού και η πίστη πως τίποτε δεν χάνεται, από ότι προσφέρεται στο Θεό. Αναφορά έκανε ο ομιλητής στη προτροπή του Παπαδιαμάντη να μη λείπει κανείς από το κοινό ποτήριο. Ενώ σε άλλα διηγήματά του οι ήρωες αντιμετωπίζουν πάθη ή έχουν αρετές που πρέπει να χρησιμοποιήσουν, καθώς δεν λείπουν ακόμη και οι τραγικές φιγούρες των διηγημάτων του. Σε αυτά τα παραδείγματα ανθρώπων που ενώ αμαρτάνουν προσπαθούν να ενταχθούν στη χριστιανική κοινότητα και ιερέων που συμβουλεύουν με πνεύμα ενότητας, στάθηκε ο κ. Κουτούμπας, παρουσιάζοντας αναλυτικά τέτοιες φιγούρες του Παπαδιαμαντικού θησαυρού.
Ο δεύτερος ομιλητής της ημερίδας ο κ. Αναστάσιος Πολυχρονίδης, είχε ως θέμα: «ο Παπαδιαμάντης των αγρυπνιών». Τόνισε πως ο όρος αγρυπνία καταγράφει το κοινό ήθος της εκκλησίας. Μετέφερε δε στο ακροατήριο το βίωμα του Σκιαθίτη λογοτέχνη μέσα από περιγραφές τρίτων και ιδιαίτερα του Αλ. Μωραϊτίδη, ο οποίος χαρακτήριζε τον Παπαδιαμάντη συντροφιά καλή που ιλαρύνει το πνεύμα. Επίσης τονίστηκε πως ήξερε από έξω όλες τις πανηγυρικές ακολουθίες του ενιαυτού και τους δύσκολους ειρμούς. Είχε πολύ καλή μνήμη και έλεγε συχνά πως όσοι γνωρίζονται εν τη εκκλησία και διά της εκκλησίας είναι οι καλύτεροι φίλοι, ενώ ο βυζαντινός χαρακτήρας του γινόταν δύσκολα αποδεκτός από την εποχή του. Δεν τον συγκινούσαν τα πολύπλοκα και εξεζητημένα, ήθελε τα απλά και απέριττα. Το παρεκκλήσιο του Αγίου Ελισσαίου ήταν παράδεισος της ψυχής του που αποζητούσε τις αγρυπνίες. Ήταν φαινόμενο μαθήσεως και εξυπνάδας. Ο καλύτερος φίλος του ήταν ο κυρ Μιχάλης ο αμαξάς που δεν γνώριζε την αξία του λογοτέχνη, αλλά ο Παπαδιαμάντης του εμπιστεύονταν τα μυστικά του. Ο κ. Πολυχρονιάδης έκλεισε την παρουσίαση του λέγοντας πως όλη η ζωή του συγγραφέα περιστρέφονταν γύρω από τις αγρυπνίες της εκκλησίας και αυτές έδιναν νόημα και λάμψη στη ζωή του.
Μετά το τέλος των εισηγήσεων ακολούθησε συζήτηση ιδιαίτερα για τη θέση της γυναίκας στο έργο του Παπαδιαμάντη και τονίστηκε η ορθόδοξη προοπτική των δύο φύλλων, όπως διαφαίνεται με την ποιητική δικαίωση του λογοτέχνη στις γυναίκες.
ΤΟ ΠΛΗΡΕΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ
«Η συμπλήρωση εκατό ετών από τον θάνατο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη υπήρξε η αφορμή για να αφιερωθεί το έτος 2011 στη μνήμη του και στη προσφορά του στα ελληνικά γράμματα.
Η αφιέρωση αυτή σε έναν άνθρωπο που δεν διακρίθηκε μόνο για το λογοτεχνικό του χάρισμα αλλά και για την αγάπη του στην πατρίδα και την Εκκλησία μάς οδήγησε στην απόφαση να του αφιερώσουμε και εμείς αυτήν την Ημερίδα που πραγματοποιείται, όπως κάθε χρόνο, στο πλαίσιο των ΙΖ΄ Παυλείων, αλλά και να ξανακοιτάξουμε την προσωπικότητα του μεγάλου αυτού Έλληνα πεζογράφου και να τη γνωρίσουμε καλύτερα.
Χωρίς αμφιβολία ο Παπαδιαμάντης ανήκει όχι μόνο στους μεγάλους λογοτέχνες της γενιάς του, της γενιάς του 1880, αλλά και στους μεγάλους Νεοέλληνες λογοτέχνες χάρη στη συμβολή του στην εξέλιξη του νεοελληνικού διηγήματος και της νεοελληνικής ηθογραφίας.
Η καταγωγή του από ιερατική οικογένεια, η σχέση του με την Εκκλησία, που παρουσιάζεται ανάγλυφη στα έργα του, και η σχεδόν ασκητική ζωή του ιδιαίτερα στα τελευταία χρόνια, οδήγησε πολλούς να τον χαρακτηρίσουν ως τον «άγιο των νεοελληνικών γραμμάτων», και άλλους πάλι να προσπαθήσουν να βρουν όλα τα αδύνατα σημεία της ζωής αλλά και στοιχεία από το έργο του για να αποδείξουν ότι η σχέση του με την πίστη και την Εκκλησία ήταν μία καταναγκαστική σχέση, που δεν έχει καμιά σημασία.
Η προσπάθεια των τελευταίων δεν μπόρεσε όμως να αλλοιώσει ούτε την έμφυτη αγάπη του Σκιαθίτη συγγραφέα για την Ορθοδοξία, ούτε την αξία και τη σημασία του ως λογοτέχνη, αξία που στο πέρασμα των χρόνων και παρά το γεγονός ότι η γλώσσα που χρησιμοποιεί στα διηγήματά του, δυστυχώς, δυσκολεύει τα παιδιά και τους νέους της εποχής μας να τα κατανοήσουν, αυξάνεται× γιατί και οι κριτικοί και οι αναγνώστες εκτιμούν στο έργο του την αμεσότητα της αφηγήσεώς του, την αγάπη του για τον τόπο του και τα πρόσωπα ανάμεσα στα οποία έζησε και τα οποία με στοργή αποτύπωσε στα διηγήματά του.
Και τα πρόσωπα αυτά, παρά τις τυχόν αδυναμίες και ατέλειες που παρουσιάζουν, καθώς όλοι οι άνθρωποι έχουμε ατέλειες και αδυναμίες, δεν παύουν να είναι πρόσωπα με χαρακτηριστικά αγνά, ευσεβή, καθαρά× δεν παύουν να είναι πρόσωπα γνήσια και αληθινά, που μας διδάσκουν ακόμα και με τα λάθη τους, όπως μας διδάσκει και ο δημιουργός τους, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.
Αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους στρέφουμε και εμείς σήμερα την προσοχή μας στον μεγάλο λογοτέχνη.
Γιατί σε μία εποχή σαν τη δική μας που συχνά η λογοτεχνία προβάλλει αμφισβητούμενα πρότυπα και πρόσωπα× που συχνά η γλώσσα της και οι εκφραστικοί τρόποι που χρησιμοποιεί δεν έχουν την καθαρότητα της γλώσσας και των εκφραστικών μέσων του Παπαδιαμάντη× που συχνά οι δημιουργοί των σύγχρονων λογοτεχνικών έργων προσπαθούν να προβάλλουν μέσα από τα έργα τους την άρνηση του Θεού και την απόρριψη της πίστεως, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και τα έργα του δίνουν μία άλλη πνοή στη λογοτεχνία μας, γίνονται ωφέλιμο ανάγνωσμα για μικρούς και μεγάλους, γίνονται αφορμή για να αγαπήσουμε και να εκτιμήσουμε αυτά που αγαπούσε και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: τη φύση, την πατρίδα και τον Χριστό.
Είναι αυτά που έκαναν και τον άλλο μεγάλο της λογοτεχνίας μας, τον Οδυσσέα Ελύτη, να μας συμβουλεύει: «όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί μου, όπου και να θολώνει ο νους σας, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη».
Με αυτές τις σκέψεις καλωσορίζω τους δύο εκλεκτούς εισηγητές μας, τον κ Κωνσταντίνο Κουτούμπα Θεολόγο και τον κ. Αναστάσιο Πολυχρονιάδη Δρ. Θεολογίας, και τους ευχαριστώ θερμά για την παρουσία τους ανάμεσά μας και για όσα από τις γνώσεις και τις μελέτες τους θα μοιρασθούν σήμερα μαζί μας».
