Χαρτῶα ὀνείρατα, διὰ χειρὸς Κωνσταντίνου Κουτούμπα. Συμμετοχή στο Ομαδικό Εικαστικό αφιέρωμα μνήμης ''Γράμματα ενός αθώου στρατιώτη''. Αργοστόλι Κεφαλλονιάς, 15 Οκτωβρίου 2022.

"Γράμματα ενός αθώου στρατιώτη".

Ομαδικό εικαστικό αφιερωμα μνήμης στο Δημοτικό θέατρο Αργοστολίου Κεφαλληνίας "Ο Κεφαλος"με αφορμή την συμπλήρωση 100 ετών απο την Μικρασιατική καταστροφή. Διάρκεια έκθεσης :15/10-30/10/22

Εγκαίνια : Σάββατο 15/10 στις 7.00μμ

Η συμμετοχή μου:

"Χαρτῷα ὀνείρατα”.

Αυγοτέμπερα σε χαρτόνι ακουαρέλας πακτωμένου σε λινό καμβά, (30εκ. Χ 24εκ).

"Χαρτῷα ὀνείρατα”. Διά χειρός Κωνσταντίνου Κουτούμπα.

Αυγοτέμπερα σε χαρτόνι ακουαρέλας πακτωμένου σε λινό καμβά, (30εκ. Χ 24εκ).

"Χαρτῷα ὀνείρατα”. Διά χειρός Κωνσταντίνου Κουτούμπα. Λεπτομέρεια.

Αυγοτέμπερα σε χαρτόνι ακουαρέλας πακτωμένου σε λινό καμβά, (30εκ. Χ 24εκ).

"Χαρτῷα ὀνείρατα”. Διά χειρός Κωνσταντίνου Κουτούμπα. Λεπτομέρεια.

Αυγοτέμπερα σε χαρτόνι ακουαρέλας πακτωμένου σε λινό καμβά, (30εκ. Χ 24εκ).

ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΝΟΣ ΑΘΩΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ. Ομαδικό Εικαστικό αφιέρωμα μνήμης.

 

 

 (Από την Επιμελήτρια της Έκθεσης κ. Ίριδα Κρητικού, Ιστορικού Τέχνης)

             Με χαρά και συγκίνηση, σας περιμένουμε στην παρουσίαση μιας εξαιρετικής εκθεσιακής πρωτοβουλίας του Λυκείου των Ελληνίδων Παράρτημα Αργοστολίου που πραγματοποιείται με αφορμή την Επέτειο Μνήμης των εκατό χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Ο Αθώος Στρατιώτης Σπύρος Κοκκίνης από την Αγία Θέκλα Κεφαλονιάς είχε πολλά πολλά όνειρα που κόπηκαν απότομα ανήμερα του Αγίου Δημητρίου του 1920 στη Βίγα της Μικράς Ασίας. Ήταν παιδί, 20 χρονών.

Μένουν τα συγκινητικά του γράμματα που η οικογένειά του φρόντισε να δημοσιευτούν στην εξαντλημένη σήμερα έκδοση του 1988. Τώρα, και τα δικά μας έργα που αναζητούν τα ίχνη του. Η χαρά και συγκίνηση, είναι για εμένα ακόμη μεγαλύτερη, καθώς πρόκειται για την πρώτη φορά που επιμελούμαι έκθεση στην δεύτερη ιδιαίτερη πατρίδα μου, την Κεφαλονιά.

 Θέλω να πιστεύω πως την τίμησα με όλες μου τις δυνάμεις...

 

ΛΥΚΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ - ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ

 «Γράμματα ενός Αθώου Στρατιώτη»

Ομαδικό εικαστικό αφιέρωμα μνήμης

με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό ετών

από τη Μικρασιατική Καταστροφή.

 

Επιμέλεια: Ίρις Κρητικού

 

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ «ΚΕΦΑΛΟΣ» ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ

 Εγκαίνια έκθεσης: Σάββατο 15 Οκτωβρίου 2022 στις 19.00

 Σπυρίδων Ευαγγέλου Κοκκίνης 1900-1920

 

Η έκθεση ««Γράμματα ενός Αθώου Στρατιώτη» σε διοργάνωση του Λυκείου των Ελληνίδων Παράρτημα Αργοστολίου, με τη συνδιοργάνωση της Περιφερειακής Ενότητας Κεφαληνίας και Ιθάκης, την υποστήριξη του Δήμου Αργοστολίου και την επιμέλεια της αρχαιολόγου και ιστορικού τέχνης Ίριδος Κρητικού, εγκαινιάζεται το Σάββατο 15 Οκτωβρίου στις 19.00 στο Δημοτικό Θέατρο Αργοστολίου «Ο ΚΕΦΑΛΟΣ». Η έκθεση που αποτελεί ομαδικό εικαστικό αφιέρωμα μνήμης με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Στην έκθεση συμμετέχουν με έργα τους εξήντα τέσσερις διακεκριμένοι Έλληνες εικαστικοί με καταγωγή από την Κεφαλονιά, την Μικρά Ασία αλλά και την υπόλοιπη Ελλάδα. Την παραγωγή της έκθεσης έχει το Λύκειον των Ελληνίδων Παράρτημα Αργοστολίου, ενώ την επιμέλεια και τον σχεδιασμό της έχει η ιστορικός τέχνης και ανεξάρτητη επιμελήτρια Ίρις Κρητικού.

Στόχος του αφιερώματος εξαρχής, ήταν τα έργα των εξήντα τεσσάρων διακεκριμένων συμμετεχόντων εικαστικών που το συνθέτουν, να χρησιμοποιήσουν ως ιστορική αφετηρία τους το προσωπικό αφήγημα ενός νεαρού Κεφαλονίτη που πολέμησε και χάθηκε πρόωρα στο μικρασιατικό μέτωπο. Να συνομιλήσουν με το κεντρικό αυτό πρόσωπο της εξαντλημένης σήμερα έκδοσης του 1988 «Γράμματα ενός Αθώου Στρατιώτη». Πρόκειται για το corpus των 139 συγκινητικών επιστολών που ο στρατιώτης Σπύρος Κοκκίνης από την Κεφαλονιά έγραψε και απέστειλε διαδοχικά στην οικογένειά του κατά τη διάρκεια της βραχείας συμμετοχής του στη Μικρασιατική εκστρατεία και το πολεμικό μέτωπο, από το 1919 έως το 1920 όπου και σκοτώθηκε.

Ο Σπύρος Ευαγγέλου Κοκκίνης, γεννήθηκε το 1900 στην Αγία Θέκλα Κεφαλληνίας και σκοτώθηκε σε μάχη με αντάρτες στις 26.10. 1920, ανήμερα του Αγίου Δημητρίου, στην περιοχή της Βίγας κοντά στον Πάνορμο Μικράς Ασίας.

Στα γράμματά του αναφέρονται: ο πατέρας του Ευάγγελος Κοκκίνης, κτηματίας (1864-1937) και η μητέρα του Αικατερίνη (που είχε πεθάνει το 1910).Τα αδέλφια του: Γεράσιμος, εκπαιδευτικός, (γεν. 1897 στην Κεφαλονιά και πέθανε στη Θεσσαλονίκη το 1944.), Ιπποκράτης, γεν 1905 και έζησε στην Πάτρα. (εν ζωή το 1988) και Βεατρίκη, αριστούχος φυσικών επιστημών που έζησε στην Αθήνα και επιμελήθηκε την έκδοση των επιστολών το 1988. Τέλος, ο Παναγής, γεννημένος από άλλη μάνα, τη Νικολέττα (πέθανε το 1965), που έζησε στην Αθήνα. (εν ζωή το 1988).

Στις 30.8.19, με Τ.Τ. στρατιωτικής μετακίνησης 913 30, ο Σπύρος Κοκκίνης γράφει το πρώτο του γράμμα: «Αγαπητέ μου Πατέρα χαίρε, είμεθα καλά το αυτό επιθυμώ και δια εσάς. Σε παρακαλώ να μου στείλεις ένα δεματάκι μάλλινες κάλτσες. Σας έχω γράψει δέκα φορές να στείλεις ένα πιστοποιητικό που να βεβαιώνει ότι υπηρετούμε δύο αδελφοί κληρωτοί. Να γράφεις εις την σύσταση 15ου πεζ. Σύνταγμα 10ος Λόχος μικτή ταξιαρχία 2.6.913 και να γράφετε τακτικά και για όλα με λίγα λόγια, γιατί όταν είναι πολυλογία βαρύνται να τα διαβάζουν εις την λογοκρισίαν και τα ξεσχίζουν. Εσύ αγαπητέ Ιπποκράτη να μου γράφεις κάθε μέρα, γράψε μου πώς πήγαν οι εξετάσεις, Όταν πας στο Ληξούρι αμέσως να γραφτής στη Μουσική. Να προσέχεις τα παιδιά να πηγαίνουν Σχολείο. Δόσε χαιρετισμούς εις την θεία Ροδαμάνθη και θεία Χρυσούλα και εις άλλους. / Είμεθα όλοι καλά. / Μην έχων έτερον σας φιλώ ο αδελφός σας Σπυρίδων Κοκκίνης».

Στις 20.10.20, ανήμερα του Αγίου Γερασίμου, γράφει στον εορτάζοντα αδελφό του Γεράσιμο την τελευταία του επιστολή: «…Σας εύχομαι να διέλθετε εν υγεία και ευτυχία την εορτή σας, ελπίζω δε του χρόνου να είμαι και εγώ ευτού και τότε θα πανηγυρίσουμε όλοι μαζύ την εορτή σου. Εδώ δεν τον έχουν ακούσει τον Άγιο».

Επιστρέφοντας νοερά στα ίχνη του, στον τόπο όπου πολέμησε και όπου ο Ελληνισμός υπάρχει από τον 6ο π.Χ. αιώνα. – από τότε, δηλαδή, που Αιολείς και Ίωνες εγκαταστάθηκαν στη Μίλητο, την Έφεσο και τη Σμύρνη, την Κίο, την Αρτάκη, την Κύζικο, την Πριήνη, την Άβυδο και τις Κλαζομενές-, οι συμμετέχοντες εικαστικοί ξεδιπλώνουν με τον δικό τους τρόπο τη μνήμη του στρατιώτη από την Κεφαλονιά, διασώζοντας και μεταγράφοντας στα έργα τους τα πολύτιμα προσωπικά και ιστορικά δεδομένα των επιστολών του.

Ο ίδιος, νοσταλγώντας τον τόπο και τους οικείους του, περιγράφει τα γεγονότα, παρατηρεί τον κοινωνικό ιστό και αναδεικνύει ιστορικά τους τόπους από όπου περνά αποστέλλοντας τις επιστολές του (Πρέβεζα, Ιωάννινα, Μεσογέφυρα, Τσαραπλανά, Θεσσαλονίκη, Τούμπα, Φερεντζίκ-σημερινές Φέρες, Σουφλί, Διδυμότειχο, Σαλτίκι, Δεδεάγατς-σημερινή Αλεξανδρούπολη, Ανατολική Θράκη (χωριό χωρίς όνομα), Μήδεια, Σκοπός, Αινείας, Σαράντα Εκκλησιές, Ραιδεστός, Σμύρνη, Πάνορμος, Βίγα). Καμαρώνει και χαίρεται με τους φωτογράφους της οδού Εγνατίας και τα φυτεμένα μποστάνια των ζαρζαβατικών στο Σουφλί, θαυμάζει την κοσμοπολίτικη Σμύρνη που τον θαμπώνει με τους δρόμους, τα ζαχαροπλαστεία και τα εμπορικά της περισσότερο από ότι η Αθήνα, περιγράφει με διασκεδαστική ενδελέχεια στον μικρό του αδελφό έναν αρμένικο γάμο και το άκουσμα μιας λατέρνας στον Πάνορμο. Κι ύστερα, μετά από τέσσερις ημέρες σκληρής πορείας, φτάνει στο τέλος της διαδρομής της ζωής του στη Βίγα. Στις 14 Οκτωβρίου του 1920, γράφει στον πατέρα του και ζητά κάλτσες. Στις 15 Οκτωβρίου, περιγράφει στον Γεράσιμο τον λόχο των ευζώνων που συναντά και την επίπονη νυχτερινή στρατιωτική αποστολή προς το Χατζήκιοϊ, με τα άλογα χωρίς σέλα. Στις 18 Οκτωβρίου, παραπονείται στον Ιπποκράτη για τους ληστές που λυμαίνονται την περιοχή και το ανυπόφορο κρύο. Στις 19 Οκτωβρίου, γράφει ξανά στον Γεράσιμο για το κρύο, μιλώντας του ταυτόχρονα για τον Μέγα Αλέξανδρο και το ψάρεμα που επιχειρούν την ημέρα εκείνη στον Γρανικό ποταμό. Τέλος, στις 20 Οκτωβρίου, ανήμερα του Αγίου Γερασίμου όπως και ο ίδιος σημειώνει στην προσφώνηση της επιστολής του, γράφει επιστολή με ευχές για την ημέρα στον πατέρα του, ευχόμενος του χρόνου να συνεορτάσουν στο νησί, ενώ απευθύνεται και στην αδελφή του. Μια δεύτερη ευχετήρια επιστολή γράφει ταυτόχρονα στον εορτάζοντα αδελφό του Γεράσιμο, στην οποία μιλά για μία ακόμη φορά με ιδιαίτερη ζέση για την δίωξη της ελληνικής γλώσσας και για τις δυσκολίες των Ελλήνων εκεί, τόσο ως προς τη ζωή και την εκπαίδευση όσο και ως προς τον εκκλησιασμό τους. Αυτή έμελλε ωστόσο να είναι η τελευταία του επιστολή. Ή, τουλάχιστον, η τελευταία που κατόρθωσε να φτάσει στα χέρια της οικογένειάς του στην Κεφαλονιά, προτού ο ίδιος σκοτωθεί ανήμερα μιας άλλης μεγάλης ελληνικής γιορτής, έξι ημέρες αργότερα.

Ο Σπύρος Κοκκίνης, δια μέσου των επιστολών του, αποδεικνύεται ιδιαίτερα ευαίσθητος, αφοσιωμένος στην οικογένεια και τα αδέλφια του που ορφάνεψαν όπως κι αυτός νωρίς από μητέρα, παρατηρητικός, ουσιαστικά μορφωμένος, με μεγάλη ευαισθησία και αγάπη για την ελληνική γλώσσα, με θετική πρόσληψη του κόσμου και εξαιρετική αίσθηση του χιούμορ καθώς και με πλήθος ενδιαφερόντων για το νεαρό της ηλικίας του. Αμούστακο ακόμη παιδί, δίχως ούτε στιγμή να αμφισβητεί το καθήκον του και να διερωτάται το γιατί βρίσκεται στο μάτι του μικρασιατικού κυκλώνα, επιδιώκει να κρατήσει το ηθικό του ακμαιότατο, εκλιπαρώντας διαρκώς για περισσότερα νέα και νοητή συντροφιά από τους δικούς του, βρίσκοντας χαρά σε κάθε μικρή προσιτή απόλαυση. Αναπολεί τη μουσική του τόπου του και απολαμβάνει το πιάνο όταν φευγαλέα κάπου το ακούει, επιδίδεται σε ανάγνωση λογοτεχνίας και ζητά περισσότερα μυθιστορήματα (σκέπτεται να γίνει συνδρομητής σε εφημερίδα αλλά τον εμποδίζει η συνεχής αλλαγή διεύθυνσης), κολυμπά με απόλαυση όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν, αγαπά το θέατρο και τον κινηματογράφο και βλέπει με λαχτάρα ταινίες όταν του δίνεται η ευκαιρία στο μέτωπο. Αδυναμία τρέφει ακόμη στην άθληση, το ψάρεμα και το κυνήγι που επίσης λαχταρά σαν γνήσιος Κεφαλονίτης. Τέτοια και άλλα εύγλωττα ξέφωτα της μικρής του ζωής, είναι τα ενδιαφέροντα ενός ειρηνικού καλλιεργημένου νέου από το Ιόνιο, καθώς αναδύονται μέσα από τις επιστολές του. Ενός αθώου στρατιώτη που είχε σκοπό να γυρίσει και να ζήσει μέσα στην Ομορφιά. καλλιεργώντας όλα αυτά τα ενδιαφέροντα που είχε από νωρίς αναπτύξει.

Ο Σπύρος Κοκκίνης, υπήρξε ένας φωτεινός ιόνιος μετεωρίτης. Ένας αισιόδοξος νέος -παιδί σχεδόν-, που είχε σκοπό να γυρίσει στον τόπο του και να ζήσει μέσα στην Ομορφιά. καλλιεργώντας όλα αυτά τα ενδιαφέροντα που είχε από νωρίς αναπτύξει. Πρόωρα απών, αλλά με έναν τρόπο που ο ίδιος κατόρθωσε, ωσεί παρών. Αν είχε ζήσει, θα είχε το δίχως άλλο προκόψει, θα είχε φροντίσει συναισθηματικά και πνευματικά τα μικρότερα ορφανά από μάνα αδέλφια του. Θα είχε προλάβει να αγαπήσει και να κάνει δική του οικογένεια. Θα είχε προλάβει να διασχίσει και ενδεχομένως να περιγράψει τον τρομερό 20ο αιώνα με τον ίδιο συναρπαστικό τρόπο που γνώριζε ήδη η νεανική πένα του.

Επιστρέφοντας νοερά στα ίχνη του, στον τόπο όπου πολέμησε και όπου η καρδιά του Ελληνισμού υπάρχει και πάλλεται ήδη από τον 6ο π.Χ. αιώνα, από τότε, δηλαδή, που Αιολείς και Ίωνες εγκαταστάθηκαν στη Μίλητο την Έφεσο, την Κύζικο και τη Σμύρνη, οι συμμετέχοντες εικαστικοί ξεδιπλώνουν με τον δικό τους τρόπο την ακριβή μνήμη του στρατιώτη Σπύρου Κοκκίνη από την Αγία Θέκλα Κεφαλονιάς, διασώζοντας και μεταγράφοντας τα πολύτιμα προσωπικά και ιστορικά δεδομένα των επιστολών του. Με στόχο την οργανική συνομιλία τους με εκείνες, προτάθηκε η ορθή μικρή διάσταση (35x25 εκ.), έτσι ώστε τα έργα που δημιουργήθηκαν να παραπέμπουν σε σελίδες αλληλογραφίας, σε απαντητικές εικονοποιημένες επιστολές. Ζωγραφική και κατασκευή, κέντημα ή κολάζ, φωτογραφική σύνθεση και κεραμική έξεργη ύλη, συντάσσονται εδώ, ανασκάπτοντας και συνομιλώντας με το ιστορικό πλαίσιο, το γεωγραφικό πεδίο, τις πολύτιμες πραγματολογικές πληροφορίες που αποδίδονται γλαφυρά, μα και το εντατικό συναισθηματικό βάθος των επιστολών. Εστιάζοντας με σεβασμό και συνέπεια άλλοτε σε λέξεις και άλλοτε σε εκτενείς περιγραφές, άλλοτε σε γεγονότα και άλλοτε σε ψυχικές συνθήκες, άλλοτε στα ιστορικά σημαντικά επεισόδια και άλλοτε στις ενδόμυχες προσωπικές πτυχές και τις οικογενειακές σχέσεις του επιστολέα που σταδιακά ξεδιπλώνονται.

Εικόνες τοπίων και πόλεων, αναμνηστικές φωτογραφίες νεαρών -παιδιών σχεδόν- ένστολων φαντάρων, τοποθεσίες που κινούνται μεταξύ αλήθειας και μύθου στην Άλλη Όχθη της Ελληνικότητας. Αιχμάλωτα τριαντάφυλλα ανάμεσα στις σελίδες, απελπισία και ελπίδα, δάκρυα και θαλασσινό νερό, φωτιά, χώμα και αίμα, νυχτερινές πορείες και ανελέητος ήλιος, οικογενειακοί ιστοί και ερημία, απώλεια και μνήμη, ζωή και θάνατος. Ξεθωριασμένες φωτογραφίες, επιστολές και μικρές ζωές που έγιναν μνήμες ζωντανεύουν τώρα ξανά, υφαίνοντας το θραυσματικό οργανικό υλικό της έκθεσης», σημειώνει στον κατάλογο η επιμελήτρια της έκθεσης.

 

Στην έκθεση, με έργα τους συμμετέχουν:

 

Κώστας Αγγελάκης, Χρήστος Αλατσάκης, Άννα Αχιλλέως, Κάτια Βαρβάκη, Κωνσταντίνος Βερούτης, Μαρίνα Βλαχάκη, Ειρήνη Βογιατζή, Κική Βουλγαρέλη, Μαίρη Γαλάνη-Κρητικού, Στρατηγούλα Γιαννικοπούλου, Κατερίνα Γραφανάκη, Κρίστι Γρηγορίου, Βερονίκη Δαμιανίδου, Μαριέττα Δενδρινού-Πεπελάση, Δικαία Δεσποτάκη, Μαρία Διακοδημητρίου, Κώστας Ευαγγελάτος, Μάριον Ιγγλέση, Αποστόλης Ιτσκούδης, Μεμάς Καλογηράτος, Μηνάς Καμπιτάκης, Εβίτα Κανέλλου, Ειρήνη Καουκάκη, Νικόλας Κληρονόμος, Γεωργία Κοκκίνη, Στέλλα Κομηνά, Νίκος Κόνιαρης, Σοφία-Ρόουζ Κοσμίδου, Κωνσταντίνος Κουτούμπας, Νίκος Λεοντόπουλος, Βασίλης Λιαούρης, Κώστας Μανιατόπουλος, Λίζα Μέρλιν-Βασιλάτου, Μάνος Μπατζόλης, Μηνάς Μαυρικάκης, Ορφέας Μπάτσιος, Αθηνά Μπίκου, Γεωργία Μπλιάτσου, Αγγελική Μπόμπορη, Ισμήνη Μπονάτσου, Ρούλη Μπούα, Γιάννης Μπρούζος, Μαίρη Νταγιαντά, Ισαβέλλα Ντάσση, Ιόλη Ξιφαρά, Βασιλική Πανταζή, Γεύσω Παπαδάκη, Ιωάννα Παρασκευά, Χριστίνα Παρασκευοπούλου, Μαρία Πάστρα, Ελένη Πεχλιβάνη, Μπάμπης Πυλαρινός, Ράνια Ράγκου, Αντωνία Σιμάτου, Έφη Σπηλιώτη, Ματίνα Σταυροπούλου, Μαρίνα Στελλάτου, Νίκος Τριανταφύλλου, Κλαίρη Τσαλουχίδη-Χατζημηνά, Κατερίνα Τσεμπελή, Αγάπη Φεσατίδου-Ψαρράκη, Μαρία Χαλκιά, Αθηνά Χατζή, Νίκος Χιωτίνης.

 

Η έκθεση «Γράμματα ενός Αθώου Στρατιώτη» θα λειτουργεί για το κοινό έως και τις 30 Οκτωβρίου. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα έως και Παρασκευή 17.30 – 20.30,. (το πρωί επισκέψεις σχολείων), Σάββατο και Κυριακή 11.00-13.00 & 17.30-20.30.

 

Με αφορμή την έκθεση, σχεδιάστηκε αναλυτικός κατάλογος από τον Νίκο Λεοντόπουλο. Τα κείμενα καταλόγου υπογράφουν οι: Ευρώπη Μοσχονά – Μαραγκάκη, Πρόεδρος του Λυκείου των Ελληνίδων Παραρτήματος Αργοστολίου & Επίτιμη Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων, Σταύρος Τραυλός, Αντιπεριφερειάρχης Κεφαλληνίας και Ιθάκης, Θεόφιλος Μιχαλάτος, Δήμαρχος Αργοστολίου, Ευάγγελος Κοκκίνης, απόγονος Σπ. Κοκκίνη & Ίρις Κρητικού, επιμελήτρια της έκθεσης.

            Στο διάστημα λειτουργίας της έκθεσης, η οποία θα διαρκέσει έως και τις 30 Οκτωβρίου 2022, προγραμματίζονται οι ακόλουθες παράλληλες δράσεις:

1. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ (Προσφυγιά)

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

α. ΛΑΪΚΕΣ ΔΙΗΓΗΣΕΙΣ. ΒΑΣΩ ΧΑΛΙΩΤΗ, Μέλος Λ.Ε.Α., Εκπαιδευτικός.

β. ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ. ΠΑΤΡΟΥΛΑ ΒΑΡΤΕΛΑΤΟΥ, Έφορος Χορού Λ.Ε.Α, Εκπαιδευτικός.

γ. ΠΟΙΗΣΗ. ΕΛΕΝΗ ΦΩΗ, Έφορος Λαογραφικού-Φιλολογικού Λ.Ε.Α., Εκπαιδευτικός.

2. α. ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ : ΜΟΥΣΙΚΗ – ΧΟΡΟΣ – ΦΟΡΕΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΠΟΥΣ, ΕΙΡΗΝΗ ΜΟΣΧΟΝΑ-ΚΑΡΚΑΒΕΛΑ,

Συνέφορος Ιματιοθήκης Λ.Ε.Α., Γυμνάστρια Προσ/μένης Φ.Α.

β. ΝΤΕΦΙΛΕ. (Συμμετέχει το Τμήμα Χορού των Εφήβων)

ΕΘΕΛ ΚΡΗΤΙΚΟΥ, Έφορος Ιματιοθήκης Λ.Ε.Α., Εκπαιδευτικός

ΕΙΡΗΝΗ ΜΟΣΧΟΝΑ-ΚΑΡΚΑΒΕΛΑ, Συνέφορος Ιματιοθήκης,

ΕΛΠΙΔΑ ΚΟΣΜΑΤΟΥ, Συνέφορος Χορού, Εκπαιδευτικός.

γ. ΧΟΡΟΙ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ (Συμμετέχει το Τμήμα Χορού των Εφήβων)

ΔΑΣΚΑΛΕΣ ΧΟΡΟΥ : ΒΕΝΕΤΙΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΑΤΟΥ, ΑΝΔΡΙΑΝΑ ΜΕΤΑΞΑ.

ΜΟΥΣΙΚΗ : ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗΣ, Μουσικολόγος, Εκπαιδευτικός.

3. ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΝΟΣ ΑΘΩΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ (Πληροφορίες για τους Τόπους, τους Ανθρώπους, τον Πολιτισμό από τις Επιστολές του Σπύρου Κοκκίνη). ΧΡΙΣΤΟΘΕΑ ΚΟΣΜΑΤΟΥ, Γραμματέας Λ.Ε.Α., MSc. Διδασκαλίας Αγγλικής, πτ. Δημοσίων Σχέσεων, Θεολόγος.

4. ΕΠΙΣΚΕΨΗ Κ.Α.Π.Η. ΔΙΗΓΗΣΕΙΣ από Απογόνους Προσφύγων (Εκ του Σύνεγγυς και διαδικτυακά. ΑΝΘΗ ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ, Ταμίας Λ.Ε.Α. Κοινωνική Λειτουργός, Πολιτική Επιστήμων.

5. ΣΜΥΡΝΕΪΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ (Γλυκά - Φαγητά).

ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ, Έφορος Οικοτεχνίας Λ.Ε.Α, Θεολόγος.

Συμμετοχή : ΕΛΕΝΗ ΚΟΥΝΑΔΗ, Μέλος Λ.Ε.Α.

6. ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΜΥΡΝΗΣ, ΕΥΡΩΠΗ ΜΟΣΧΟΝΑ – ΜΑΡΑΓΚΑΚΗ, Πρόεδρος Λ.Ε.Α.

7. ΣΜΥΡΝΗ ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ (Περιγραφή – Ξενάγηση, Η κοινωνία της Σμύρνης, η Εκπαίδευση και ο Πολιτισμός). ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΚΟΥΜΑΡΙΩΤΗ-ΖΗΝΕΛΛΗ, Συνέφορος Λαογραφικού Φιλολογικού. Φιλόλογος.

8. ΣΑΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙ… ΣΜΥΡΝΕΪΚΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΚΑΙ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ, ΖΕΦΗ ΤΣΟΚΑΝΑΡΙΔΟΥ, Μέλος Λ.Ε.Α. MSc. Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας και Δημόσιας Ιστορίας, Εκπαιδευτικός.

9. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΚΑΙ ΠΟΙΚΙΛΛΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ. Συντονίζουν: Στάμω Μαστρόκαλου, Ευρώπη Μοσχονά – Μαραγκάκη, Διονυσία Κουμαριώτη, Κατερίνα Αλεξανδρή.

ΟΜΑΔΙΚΗ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ "Η ΑΛΛΗ ΘΑΛΑΣΣΑ"

 ΔΟΑΠΝ                                                                                          

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

 

Η ΑΛΛΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

ΟΜΑΔΙΚΗ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ  

ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΣΚΙΑΘΟΥ  

ΓΙΑ ΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ 

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: ΔΗΜΟΣ  ΣΚΙΑΘΟΥ

Επιμέλεια: Ίρις Κρητικού

 

Εγκαίνια: Κυριακή 19 Ιουνίου 2022 στις 12.00

 

Διάρκεια: Ιούνιος-Οκτώβριος 2022

                                       Η Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ

 

«…Απ΄ τον τόπο που ΄ρθα εγώ, ξεύρουν ν΄ αγαπούν…» 

Η έκθεση «Η Άλλη Θάλασσα», πραγματοποιείται σε επετειακή διοργάνωση του Δημοτικού Οργανισμού Αθλητισμού Πολιτισμού και Νεολαίας του Δήμου Σκιάθου (Δ.Ο.Α.Π.Ν.) με τη συμμετοχή σαράντα διακεκριμένων εικαστικών, στο Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης Σκιάθου, διαδεχόμενη τη συγκινητική έκθεση «Πρώτη Σημαία», που παρουσιάστηκε τον Ιούνιο του 2021 στη Μονή Ευαγγελισμού στο νησί, με αφορμή τη συμπλήρωση 200 ετών από την έναρξη του Αγώνα για την Ελληνική Ανεξαρτησία.

Ως ελάχιστος φόρος τιμής στην Επέτειο Μνήμης των 100 ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή, σχεδιάστηκε μια ομαδική εικαστική και συμβολική εγκατάσταση, βασισμένη σε ένα αληθινό ιστορικό γεγονός: την  καθολική φυγή των κατοίκων της Αγίας Παρασκευής του Τσεσμέ, λίγο πριν τα τραγικά γεγονότα του 1922. Σώζοντας πλήθος ανθρώπων και διαφεύγοντας και οι ίδιοι με τα περίφημα αλιευτικά πλοία τους λίγο πριν την καταστροφή, αναζήτησαν μια νέα πατρίδα στη Σκιάθο. 

Ο κύριος όγκος των έργων της «Άλλης Θάλασσας», παρουσιάζεται στο εσωτερικό του μουσείου, ανάμεσα στα μόνιμα εκθέματα, ενώ κάποιες μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις υποδέχονται στον προαύλιο χώρο τον θεατή. Τα περισσότερα από τα έργα, που με ελάχιστες πολύτιμες αρχειακές εξαιρέσεις υλοποιήθηκαν σχεδόν όλα για τις ανάγκες της παρούσας έκθεσης, αφορούν σε τρισδιάστατες και δισδιάστατες απεικονίσεις συμβόλων μνήμης της άλλης θάλασσας  ή πλωτών μέσων (ψαράδικων και άλλων μικρών πλοίων) που αποτέλεσαν τον τρόπο μετάβασης και διάσωσης από την Αγία Παρασκευή. Και ταυτόχρονα, τον τρόπο και το βασικό μέσο επιβίωσης από την επόμενη ημέρα. Πεδίο αναφοράς τους η φυσική και συμβολική έννοια της σωτήριας πλεύσης στην Άλλη Θάλασσα. Και του περάσματος από την Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ στη Σκιάθο. Από τη πρώτη στη νέα πατρίδα.

Τα έργα που συνθέτουν τον αφηγηματικό ιστό της έκθεσης, υλοποιήθηκαν προκειμένου να εγκατασταθούν στον εσωτερικό χώρο του Μουσείου, ανάμεσα στα μόνιμα εκθέματα. Συνομιλώντας έτσι με σεβασμό και οπτική συνέπεια με τα ιστορικά συμβάντα που επηρέασαν την ιστορία και τον πληθυσμό του νησιού. Ακόμη, με τα κειμήλια και τις παλιές φωτογραφίες, με τις οικογενειακές αφηγήσεις και με την άσβεστη μνήμη των Μικρασιατών της Σκιάθου. Τέλος, με τις κυριολεκτικές και τις μεταφορικές συντεταγμένες, με τα κυριολεκτικά και τα μεταφορικά βάθη της Άλλης Θάλασσας της ζωής τους. Μιας Άλλης Θάλασσας που την κολύμπησε στους στίχους του ο Σεφέρης, μιας Άλλης Θάλασσας που τη νοστάλγησε το ύστατο βλέμμα του Αγγελόπουλου. Μιας Άλλης Θάλασσας που την έτρεψαν σε νέο, συναρπαστικό βιωμένο αφήγημα και ολόδική τους υπόθεση αγάπης και μνήμης οι συμμετέχοντες στο εγχείρημα ετούτο εικαστικοί.

«Μια βάρκα που την λένε Αγία Παρασκευή, πλέει προς Σκιάθο…Φέρνει μαζί της μιαν άλλη, απέραντη, ζώσα και κυματώδη θάλασσα. Παράκτια μικρασιατικά τοπία, αγγεία με απεικονίσεις ψαράδων σε συμβολική διαχρονία, εγκαυστικές εικόνες μιας όχθης χαμένης, τραγούδια της θάλασσας επάνω σε ξεβρασμένα από το κύμα συρτάρια, μνήμη Εφέσου και αρχαίου χώματος. Οικογενειακά κασελάκια ζωγραφισμένα με προικιά και ντυμένα με τάματα, κεντημένες ιστορίες περιπλάνησης, αιωρούμενα ανεμολόγια από μαργαριτάρια και χάντρες, σκαριά από μπρούντζο, ξύλο, χαρτί, λαμαρίνα, καλάμι, σύρμα και άχυρο – οχήματα ελευθερίας που πλέουν για Σκιάθο. Μεταξωτά συμπιλήματα μνήμης, ιστορίες μετάβασης και στιγμές πιασμένες στα δίχτυα, μνήμες πλεύσεις βαμμένες στο χέρι και κατασκευασμένες με ευρήματα από παλιό ταρσανά. Κελύφη γλυπτά από τιμόνι και σίδερο, φιγούρες ανθρώπων σε νεύμα αποχαιρετισμού, φλεγόμενες μήτρες ή σκαριά χωρίς πρύμνη, ρυθμικά θαλασσινά τσουρμαρίσματα και καλάδες. Ίχνη προσφύγων και ονείρων χαραγμένα στο χαρτί, θαλασσινούς αγίους και πονετικές κόρες Σκιαθίτισσες, φωτεινά εικονοστάσια μνήμης, θαλασσινούς κόμπους περιπέτειας και απαντοχής, φορτία προσφύγων βαμμένα λευκά - πλέοντα σε σκοτεινή άβυσσο, δοκίμια σκαριών ιστορημένα με τον τρόπο της αγιογραφίας, περιφορές ενός συμβολικού επιταφίου Μεγάλης ή Αγίας Παρασκευής. Παλαιούς δίσκους με τοπία του Κιόστε και της Αντιγόνης των Πριγκηπόννησων, το τσερνίκι «Φώκαια» του πρώτου διωγμού και το ιστιοφόρο εμπορικό «Αγία Παρασκευή», που αρμένιζε στο ανατολικό Αιγαίο - πολύτιμα μοντέλα σκαριών από σφένδαμο και πυξάρι, το Ταλιάνι ζωγραφισμένο σε παλαιό ταμπλά και τα τσανάκια του Αιγαίου. Πολύτιμα αφιερώματα στην Παναγιά Θαλασσομαχούσα, κατασκευασμένα με κεντίδια, ιερατικά υφάσματα και παλαιά κειμήλια, χράμια με πρόσφυγες και λουόμενους υφασμένους στον αργαλειό με νήμα και βότσαλα, ασπρόρουχα διασωσμένα από καταποντισμένα ερμάρια, πολύτιμες κεντημένες βάρκες - προσευχητάρια και άλλες με οικείους χάρτινους ίσκιους, πήλινους μπόγους φορτωμένους με τα τραυματισμένα ιερά και τα όσια σε αναμονή αναγέννησης. Δαντελωτές μυρωμένες πλωτές προσευχές με ζουμπούλια Κιουτάχειας από κουκούλια και μετάξι, καλά φυλαγμένα κλειδιά των σπιτιών που έμειναν πίσω, φουστανάκια - μποτίλιες στο πέλαγο, γαζωμένα με οικογενειακές φωτογραφίες και αληθινά παραμύθια του γλυτωμού, υφασμένα στον αργαλειό της συλλογικής μνήμης», σημειώνει η Ίρις Κρητικού στον κατάλογο της έκθεσης.              

Στην έκθεση συμμετέχουν:

Νίκος Ακρίβος, Νεκτάριος Αποσπόρης, Άννα Αχιλλέως, Ειρήνη Βογιατζή, Κική Βουλγαρέλη, Μάριος Βουτσινάς, Μαίρη Γαλάνη-Κρητικού, Μαρία Γέρουλα, Μάρκος Γεωργιλάκης, Νεκταρία Γιακμογλίδου, Κρίστι Γρηγορίου, Παναγιώτης Δαραμάρας, Μαρία Διακοδημητρίου, Σταυρούλα Καζιάλε, Νίκος Καλαφάτης, Ελπινίκη Καμόσου, Κατερίνα Κασσαβέτη, Βασιλική Κολιπέτσα, Κωνσταντίνος Κουτούμπας, Νίκος Λεοντόπουλος, Λυδία Μαργαρώνη, Μηνάς Μαυρικάκης, Δημήτρης Μοράρος, Μάνος Μπατζόλης, Ρούλη Μπούα, Γιώργος Μπουζούνης, Βαγγέλης Πολύζος, Μιχάλης Σακαλής, Γιώργος Σαλταφέρος, Ζωή Σεκλειζιώτη, Ιφιγένεια Σδούκου, Χρήστος Στανίσης, Μαρίνα Στελλάτου, Ιωάννα Τερλίδου, Νίκος Τριανταφύλλου, Θεοδώρα Τσιάτσιου, Αγάπη Φεσατίδου-Ψαρράκη, Κυριακή Χριστακοπούλου, και παραδοσιακά εργαστήρια του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου.

Η έκθεση τελεί σε διοργάνωση του ΔΟΑΠΝ Δήμου Σκιάθου, με την υποστήριξη της Περιφέρειας Θεσσαλίας. 

Με αφορμή την έκθεση εκδόθηκε και κυκλοφορεί ομότιτλο λεύκωμα σε σχεδιασμό του Νίκου Λεοντόπουλου και κείμενα των:

Θοδωρή Τζούμα, Δημάρχου Σκιάθου, Μαρίας-Ελένης Βερβέρη, Πρόεδρου  Μικρασιατών Σκιάθου και Ίριδος Κρητικού, Ιστορικού Τέχνης και επιμελήτριας της έκθεσης.

Στο πλαίσιο της έκθεσης προγραμματίζονται παράλληλες δράσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. 

 

                                      Ιστορικό Αναγνωστικό Παράρτημα

Η παραθαλάσσια Αγία Παρασκευή ή Κιόστε (σημερινό Dalyan) στη χερσόνησο της Ερυθραίας, βρισκόταν σε απόσταση πέντε χιλιομέτρων βορειότερα από τον Τσεσμέ. Το όνομα Κιόστε - κιόσκι, συνδέεται με το γεγονός ότι η Αγία Παρασκευή υπήρξε ο τόπος αναψυχής του Τσεσμέ. Τρεις εκκλησίες χώριζαν το χωριό σε αντίστοιχες ενορίες, μία εξ αυτών και η Αγία Παρασκευή από όπου και το όνομα του τόπου. Με αμιγή ελληνικό πληθυσμό 5.000 κατοίκων, η Αγία Παρασκευή ήταν το σπουδαιότερο καπετανοχώρι της Ερυθραίας, με περισσότερα από 300 αλιευτικά πλοιάρια, που έφταναν μέχρι την Αδριατική - ένα χωριό μοναδικό για τον αλιευτικό στόλο του και τα υψηλά ετήσια εισοδήματα σε χρυσές λίρες εκ της αλιείας. Με τράτες και ανεμότρατες σπάνιες ή και ανύπαρκτες για την υπόλοιπη Μικρά Ασία και την Ελλάδα, με ψαροπούλες και καΐκια, οι κάτοικοι του χωριού ήταν ξακουστοί για τις επιτυχίες και τις γνώσεις τους στη ναυτοσύνη και την ψαρική τέχνη. Κι όταν οι τουρκικές ορδές επιτέθηκαν στους Έλληνες της Μικράς Ασίας, τα αλιευτικά της Ερυθραίας μεταφέροντας όσους μπορούσαν, έσωσαν χιλιάδες κόσμου από βέβαιο θάνατο. Τα θύματα από τα χωριά εκείνα στον διωγμό του 1922 ήταν ελάχιστα καθώς όλοι έφυγαν έγκαιρα. Με εξαίρεση έναν ιερωμένο που έμεινε πίσω και που οι Τούρκοι τον σκότωσαν στο ιερό, καθώς δεν θέλησε να εγκαταλείψει την εκκλησιά του.

Το γεγονός ότι η περιοχή ήταν γνωστή στους αλιείς της Αγίας Παρασκευής και του Τσεσμέ ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, εξηγεί τον λόγο που τόσοι πρόσφυγες από την ευρύτερη περιοχή της Ερυθραίας, επέλεξαν τη Σκιάθο. Το νησί εκείνο που έμοιαζε αρκετά με το δικό τους χωριό (ακόμη και η χαρακτηριστική χερσόνησος με το όνομα Μπούρτζι υπήρχε και στα δύο μέρη), ήταν δημοφιλής ψαρότοπος (όπως βεβαίως και η Καβάλα ή η Νέα Μηχανιώνα όπου πολλοί άλλοι επίσης κατέφυγαν). Προσπαθώντας να συνεχίσουν τη ζωή τους μετά τον διωγμό, οι θρυλικοί τρατάρηδες αναζήτησαν τις γνώριμές τους καλάδες - τα θαλασσινά περάσματα, καθιστώντας σταδιακά τη Σκιάθο μεγάλο αλιευτικό κέντρο της περιοχής και μεταφέροντας ευλαβικά εκεί και τις δικές τους παραδόσεις, τα δικά τους ήθη και έθιμα. Από το σύνολο των προσφύγων που έφτασαν στο νησί, ένα 60% ήταν από το Κιόστε, ένα ποσοστό 30% προερχόταν από τον Τσεσμέ και ένα 10% από χωριά του Μαρμαρά.

 

Η θέληση των Μικρασιατών της Ερυθραίας να ξανασταθούν στα πόδια τους, αποδείχθηκε καταλυτική για τη νέα αρχή τους στη Σκιάθο. Σύντομα η ισχυρή κοινότητα που δημιουργήθηκε στο νησί, διεκδίκησε μια καινούρια ζωή, διατηρώντας παράλληλα ως σήμερα άθικτη την πέρα μνήμη. Τα τραγούδια και τα οικογενειακά κειμήλια, οι φωτογραφίες και οι αναλλοίωτες γεύσεις ή ακόμη, οι συγκινητικές μικρασιατικές ονομασίες που εξακολουθούμε ως σήμερα να συναντούμε σε μερικά από τα αλιευτικά σκάφη του νησιού, μαρτυρούν την ακατάλυτη δύναμη των δεσμών ανάμεσα στην αξέχαστη και τη νέα πατρίδα. 

Από το ανεκτίμητο για τις ποικίλες πληροφορίες του και ογκώδες βιβλίο του νεαρού κάποτε πρόσφυγα Γιάννη Αικατερίνη με τίτλο «Χαμένες πατρίδες, το χωριό μας η Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ (το Κιόστε) 1760-1922», που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1984, μαθαίνουμε πως η Αγία Παρασκευή, προτού εγκαταλειφθεί οριστικά το 1922, δοκιμάστηκε ήδη το 1914. Οι πρώτοι διωγμοί υποχρέωσαν τους κατοίκους της να αφήσουν προσωρινά την πατρίδα τους και να κατευθυνθούν στη Χίο και τη Σκιάθο. Κάποιοι εγκαταστάθηκαν έκτοτε εκεί. Αλλά ακόμη και εκείνοι που επέστρεψαν, έφυγαν το 1922 οριστικά. Στη Σκιάθο, την Καβάλα, τη Νέα Μηχανιώνα, τη Θεσσαλονίκη (Νέα Κρήνη), την Αλεξανδρούπολη, τον Βόλο, τη Χαλκίδα και τον Πειραιά, εκτός από την τέχνη της αλιείας, μετέφεραν τον πολύτιμο πολιτισμό τους, τη λαϊκή και την κοσμοπολίτική τους παράδοση, συντελώντας ουσιαστικά στην ανάπτυξη και το νέο πρόσωπο της Ελλάδας που επίσης επιχειρούσε τότε κι αυτή να προχωρήσει, αφήνοντας πίσω της εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες.  

 

                                      Πολύτιμη βιβλιογραφική συμβολή:

1. «Χαμένες Πατρίδες, το χωριό μας η Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ (το Κιόστε) 1790-1922». Συγγραφέας του ο αείμνηστος Γιάννης Δ. Αικατερίνης, πρόσφυγας από την Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ στα 21 του χρόνια, απόστρατος μοίραρχος Χωροφυλακής, κάτοικος Σκιάθου (πρώτη έκδοση 1984 και β’ έκδοση, η παρούσα, Εκδόσεις Μπαλτά, 2017, σελίδες 728).

2. «Οι τρατάρηδες της Καβάλας από την Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ» του Κυριάκου Λυκουρίνου, ιστορικού και προϊσταμένου στα Γενικά Αρχεία του Κράτους – Αρχεία Ν. Καβάλας και γραμματέας του Συλλόγου Μικρασιατών Ν. Καβάλας. Δημοσιευμένο στη «Μνήμη», εφημερίδα του Συλλόγου Μικρασιατών Ν. Καβάλας, φύλλο 4 (Σεπτεμβρίου 2010).

3. «Η Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ», Γιώργος Σανιδάς, SkiathosLife, 25.7.2020

4. «Μικρασιάτες πρόσφυγες στη Μαγνησία», Δημήτρης Κωνσταντάρας-Σταθαράς, Έκδοση Πολιτιστικού Οργανισμού Δήμου Νέας Ιωνίας, 2008. Στις σελίδες 288-300, όπου γίνεται εκτενής αναφορά στη Σκιάθο, αναφέρεται η Γενική Απογραφή του πληθυσμού κατά το έτος 1928 σύμφωνα με την οποία η Σκιάθος φαίνεται να έχει 3.213 κατοίκους, εκ των οποίων 525 πρόσφυγες από την Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ (ποσοστό 16,33%). Στην πρωτογενή έρευνα του συγγραφέα, παρουσιάζονται επίσης τα δημοτολόγια του 1954, με καταγεγραμμένες 193 οικογένειες, εκ των οποίων 102 αμιγείς προσφυγικές και 91 μικτές, μεταξύ των οποίων και η οικογένεια του Γιάννη Αικατερίνη καθώς και η οικογένεια του σημερινού δημάρχου της Σκιάθου κ. Θοδωρή Τζούμα, μία από τις 8 οικογένειες με το ίδιο επώνυμο. 

5. «Μικρασιάτες-πρόσφυγες της Σκιάθου στο βιβλίο του Γιάννη Αικατερίνη», Δημήτρης Κωνσταντάρας-Σταθαράς, e-thessalia.gr, 28.2.2021

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ: 

Από την προετοιμασία της Εκθέσεως. Ο κ. Παπαγιάννης ἐπὶ τῷ ἔργῳ.

Από την προετοιμασία της Εκθέσεως. Κειμήλια και σύγχρονα Έργα Τέχνης σε διάλογο. Η  Επιμελήτρια της Εκθέσεως κ. Ίριδα Κρητικού με την Πρόεδρο του Συλλόγου Μικρασιατών Σκιάθου κ. Μαρία Βερβέρη.

Συγκίνηση και τιμή. Στα Εγκαίνια με την Επιμελήτρια της Εκθέσεως κ. Ίριδα Κρητικού

Από τα Εγκαίνια. Ο Πρόεδρος του Μουσείου Ναυτικής και Πολιτιστικής Παράδοσης Σκιάθου καπτάν-Γιάννης Παρίσης με την Επιμελήτρια της Εκθέσεως κ. Ίριδα Κρητικού.

Από τα Εγκαίνια: Μπροστά στο έργο του Ν. Καλαφάτη ο Δήμαρχος Σκιάθου κ. Θοδωρής Τζούμας, η Ίρις Κρητικού, ο Καπτάν-Γιάννης Παρίσης και η Χαρά Πασχάλη.

Ο Άγιος Νικόλαος. Αυγοτέμπερα σε κόντρα πλακέ θαλάσσης, 19,7Χ14,7. Διά χειρός Κωνσταντίνου Κουτούμπα.

Η κόρη της Σκιάθος. Ακρυλικό σε ξύλο. 23Χ17,5. Διά χειρός Κωνσταντίνου Κουτούμπα.

Η καλάδα. Δίπτυχο. Ακρυλικό σε καμβά. 50Χ40 και 40Χ50. Διά χειρός Κωνσταντίνου Κουτούμπα.

 (Καλάδα /ἡ/ (Ἰ. calare-ata) = περιοχὴ τῆς θαλάσσης κατάλληλος πρὸς ἁλιείαν διὰ τράτας, ἡ καθέλκυσις καὶ ἀνέλκυσις τῆς τράτας εὶς τὸ πέλαγος πρὸς ἁλιείαν. 

Μικρογραφία από ναυτικό σεντούκι. Ακρυλικό σε ξύλο (Ανεμολόγιο). Ένθετα καμβά με ακρυλικό στο εσωτερικό (καραβόσκαρο-ραντοψάθι). 12Χ9Χ8.  Διά χειρός Κωνσταντίνου Κουτούμπα.

Μικρογραφία από ναυτικό σεντούκι. Ακρυλικό σε ξύλο (Ανεμολόγιο). Ένθετα καμβά με ακρυλικό στο εσωτερικό (καραβόσκαρο-ραντοψάθι). 12Χ9Χ8.  Διά χειρός Κωνσταντίνου Κουτούμπα.

Μικρογραφία από ναυτικό σεντούκι. Ακρυλικό σε ξύλο (Ανεμολόγιο). Ένθετα καμβά με ακρυλικό στο εσωτερικό (καραβόσκαρο-ραντοψάθι). 12Χ9Χ8.  Διά χειρός Κωνσταντίνου Κουτούμπα.

Μικρογραφία από ναυτικό σεντούκι. Ακρυλικό σε ξύλο. Ένθετα καμβά με ακρυλικό στο εσωτερικό (Μπούρτζι Σκιάθου). 9Χ5,5Χ5,5. Διά χειρός Κωνσταντίνου Κουτούμπα.

Μικρογραφία από ναυτικό σεντούκι. Ακρυλικό σε ξύλο. Ένθετα καμβά με ακρυλικό στο εσωτερικό (Μπούρτζι Σκιάθου). 9Χ5,5Χ5,5. Διά χειρός Κωνσταντίνου Κουτούμπα.

Μικρογραφία από ναυτικό σεντούκι. Ακρυλικό σε ξύλο. Ένθετα καμβά με ακρυλικό στο εσωτερικό (Μπούρτζι Σκιάθου). 9Χ5,5Χ5,5. Διά χειρός Κωνσταντίνου Κουτούμπα.

Έργα του Κωνσταντίνου Κουτούμπα ανάμεσα σε παλαιά κειμήλια του Συλλόγου Μικρασιατών Σκιάθου και τα μόνιμα εκθέματα του Μουσείου Ναυτικής και Πολιτιστικής Παράδοσης Σκιάθου. Σκιάθος - Μπούρτζι, Ιούνιος 2022.

Έργα του Κωνσταντίνου Κουτούμπα ανάμεσα σε παλαιά κειμήλια του Συλλόγου Μικρασιατών Σκιάθου και τα μόνιμα εκθέματα του Μουσείου Ναυτικής και Πολιτιστικής Παράδοσης Σκιάθου. Σκιάθος - Μπούρτζι, Ιούνιος 2022.

Έργα του Κωνσταντίνου Κουτούμπα ανάμεσα σε παλαιά κειμήλια του Συλλόγου Μικρασιατών Σκιάθου και τα μόνιμα εκθέματα του Μουσείου Ναυτικής και Πολιτιστικής Παράδοσης Σκιάθου. Σκιάθος - Μπούρτζι, Ιούνιος 2022.